Ασβεστολιθικό βουνό ο Όρλιακας εν μέσω μίας ευρείας περιοχής πυριγενών πετρωμάτων (συνθήκες νησίδας) σε συνθήκες ηπειρωτικού κλίματος φιλοξενεί μία βλάστηση με σπάνια σύνθεση και φυτογεωγραφικό ενδιαφέρον. Κεντρικό σημείο της περιοχής ένα μικρό αλλά εντυπωσιακότατο φαράγγι στη νοτιοανατολική απόληξη του ασβεστολιθικού Όρλιακα που θα πρέπει να δημιουργήθηκε από τη διεύρυνση τεκτονικού ρήγματος με τη δράση του Βενέτικου ποταμού. Ένα μικρότερο φαράγγι, επίσης εντυπωσιακό ανατολικά του χωριού Σπήλαιο, διασχίζεται από άλλο κλάδο του Βενέτικου ποταμού. Πολύ εντυπωσιακοί επίσης είναι οι μαιανδρισμοί των δύο κλάδων του Βενέτικου καθώς και τρία πέτρινα τοξοτά γεφύρια. Το μοναστήρι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου κοντά στο Σπήλαιο είναι ένα κομψοτέχνημα μεταβυζαντινής αρχιτεκτονικής με αξιόλογα εκκλησιαστικά κειμήλια και αγιογραφίες. Ιστορικός τόπος η περιοχή, συνδέεται με σημαντικά πρόσωπα και γεγονότα του αγώνα κατά των Τούρκων. Δάση ψυχρόβιων κωνοφόρων (έλατα και μαυρόπευκα) στα ψηλότερα του Όρλιακα με χαρακτηριστικές ορθοπλαγιές και μία ποικιλία ασβεστόφιλων κυρίως πλατυφύλλων ειδών χαμηλότερα (Μακεδονική δρυς, αγριοκερασιές, πυξάρια, σφενδάμια). Είναι πιθανό να υπάρχουν και ενδημικά είδη χλωρίδας αλλά δεν έχει ερευνηθεί η περιοχή.

Σχετικά αμετάβλητη η κατάσταση για πολλά χρόνια. Σημαντική επέμβαση στην περιοχή είναι ο κύριος επαρχιακός δρόμος που φτάνει στο Σπήλαιο. Το τελευταίο του τμήμα κατασκευάσθηκε πάνω σε μία ορθοπλαγιά του Όρλιακα.

Διαμορφωμένο μονοπάτι (καλντερίμι) προς το φαράγγι. Μονοπάτι προς το Κελί της Καλογριάς. Μονοπάτια προς τον Όρλιακα.

Ο 'Ορλιακας εξ αιτίας της μεγάλης ποικιλότητας της βλάστησης και των σπάνιων θηλαστικών που ζουν εκεί έχει μεγάλη οικολογική αξία. Η περιοχή του Σπηλαίου και η ευρύτερη περιοχή (φαράγγι, Κελί της Καλόγριας) προσφέρουν δυνατότητα για δραστηριότητες αναψυχής, τουρισμού, περιπατητικές. Δυνατότητα διάπλευσης του ποταμού (καγιάκ, ράφτιγκ). Η περιοχή είναι ήδη αρκετά γνωστή.

Παρατηρείται σταδιακή εξασθένιση της χρήσης γης για παραδοσιακές καλλιέργειες εξ αιτίας της εγκατάλειψης (ιδιαίτερα των νέων).