Στοιχεία Τόπου
Επίπεδα τόπων:
Χαρτογραφικό υπόβαθρο:
Γενικά Στοιχεία
Όνομα | Πυργί | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Κατηγορία Τόπου | Τοπίο (ΤΙΦΚ) | ||||||
Κωδικός Τόπου | AT5011038 | ||||||
Κύριος Χαρακτήρας |
|
||||||
Διοικητική Υποδιαίρεση | Νομός Χίου | ||||||
Δήμος-Κοινότητα | Πυργί | ||||||
Συνολική Έκταση (ha) | 117.74 | ||||||
Χερσαία Έκταση (ha) | |||||||
Συνολική Περίμετρος (km) | 4.2 | ||||||
Μέγιστο Υψόμετρο (m) | |||||||
Ελάχιστο Υψόμετρο (m) | |||||||
Ένταξη στο Υπάρχον Θεσμικό Πλαίσιο |
|
Χαρακτηριστικά
Τύπος Τοπίου |
|
||||
---|---|---|---|---|---|
Κλίμα |
|
||||
Γεωλογία | Ασβεστόλιθοι, πυριγενή πετρώματα. |
||||
Περιγραφή Τόπου | Μεσαιωνικός οικισμός του 14ου-15ου αι. Στο κέντρο της περιοχής που καλλιεργείται η μαστίχα. Όπως συνέβη και σε άλλα μαστιχοχώρια της περιοχής οι Γενουάτες διοικητές για να προστατεύσουν τους κατοίκους από την πειρατεία και το προϊόν που παρήγαγαν συνοίκισαν μικρούς οικισμούς γύρω από έναν πύργο, και οι εξωτερικοί τοίχοι των ακραίων σπιτιών αποτελούσαν την οχύρωση του οικισμού. Διόροφα λιθόκτιστα σπίτια, πυκνή δόμηση, στενά δαιδαλώδη σοκάκια και πάνω τους καμάρες και δωμάτια. Επιχρίσματα με ηφαιστειακή άμμο της περιοχής "Μαύρα λιθιά" ασπρίζονται και ξύνονται κατά θέσεις σε γεωμετρικά σχήματα άσπρο-μαύρο, σε οριζόντιες λωρίδες και πολλούς συνδυασμούς. Η αρχιτεκτονική και ο διάκοσμος των κτιρίων με τα "ξυστά" δημιουργούν ένα εντελώς ιδιόμορφο και μοναδικό τοπίο. Ο πύργος στο κέντρο του οικισμού είναι ερειπωμένος και τα όρια του αρχικού οικισμού δε διακρίνονται πλέον. Αν και υπάρχουν αρκετά νέα σπίτια ακόμα και στο κέντρο (περισσότερα όμως στην περίμετρο του οικισμού) διατηρείται ο μεσαιωνικός χαρακτήρας και η ιδιομορφία. Αξιόλογες είναι δύο-τρεις βυζαντινές εκκλησίες. Το τοπίο γύρω από τον οικισμό έχει μαλακούς λόφους, πλαγιές και μικρές πεδιάδες με ελαιώνες, σκίνα (μαστιχόδενδρα) και χαμηλές καλλιέργειες. Φθάνοντας κανείς στο Πυργί (το "ζωγραφιστό" χωριό) ξαφνιάζεται από τα "ξυστά" που καλύπτουν τα περισσότερα σπίτια, μια πρωτότυπη, μοναδική στην Ελλάδα μορφή διακόσμησης με γεωμετρικά σχήματα χαραγμένα στο σοβά. Το τελικό αποτέλεσμα εντυπωσιακό κυρίως γύρω από την κεντρική πλατεία που ο διάκοσμος επεκτείνεται σε όλα τα κτήρια και στην εκκλησία, όπου και βρίσκει όλη την εκφραστική του δύναμη. Ο αρχικός μεσαιωνικό πυρήνας έχει έντονο φρουριακό χαρακτήρα με κλειστό τετράπλευρο σχήμα και ιδιότυπη πολεοδομική δομή. Το σχήμα είναι δυσδιάκριτο, γιατί έξω από αυτό κτίστηκαν τα νεώτερα σπίτια, πετρόχτιστα με πυκνότατο πολεοδομικό ιστό και αυτά. Μέσα στον πυρήνα έχουμε πολύ μικρούς ελεύθερους κοινόχρηστους χώρους χωρίς δένδρα και συνεχείς προσόψεις λιθόκτιστες ή σοβαντισμένες. Από τα σφιχτοδεμένα σπίτια σχηματίζεται τείχος με αμυντικό πύργο στο κέντρο, το ψηλότερο κάποτε κτίσμα του οικισμού που φαινόταν απ΄όλους τους γύρω δρόμους (αρκετά χαμηλωμένος σήμερα, σήμερα, μόλις διακρίνεται από την κεντρική πλατεία με την εκκλησία έξω ακριβώς από τα όρια του αρχικού πυρήνα. Η εντύπωση του λαβυρίνθου ενισχύεται από τους στενούς ακανόνιστους δρόμους, τα αδιέξοδα, τις καμάρες και τα δωμάτια που στεγάζουν κατ΄αποστάσεις τους δρόμους και τις συνεχείς εναλλαγές φωτός-σκιάς στα σοκάκια. |
||||
Κατάσταση Τόπου | |||||
Εγκατάλειψη οικισμών | |||||
Τάση Κατάστασης Τόπου | |||||
Ιστορία και εξέλιξη του τόπου | Για πολλούς αιώνες οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες δεν άλλαξαν. Κύρια ασχολία των κατοίκων η καλλιέργεια της μαστίχας. Τα νέα δομικά υλικά αλλάζουν σταδιακά την όψη του οικισμού. Η ύπαρξή του πιθανολογείται από τον 11ο αι. Και βεβαιώνεται στα 1362. Σημειώνεται, επίσης, ως κάστρο σε χάρτη του 1422. Τα οχυρώματα και η γενική διάταξη του πολεοδομικού ιστού χρονολογούνται στη Γενονατοκρατία (προ του 1566), όμως δεν είναι γνωστό σε ποιό ποσοστό τα σωζόμενα σπίτια είναι τόσο παλιά. Σοβαρές ζημιές υπέστη από το σεισμό του 1881. |
||||
Σημεία με καλή Θέα | Θέα περιορισμένη αποκλειστικά στο δομημένο περιβάλλον (γραφικά δρομάκια). |
||||
Μονοπάτια Περίπατοι | Στους δρόμους του οικισμού. |
Αξίες
Οικολογική Αξία |
|
||
---|---|---|---|
Κοινωνικοοικονομική/πολιτιστική Αξία | |||
Αισθητική Αξία |
|
||
Σχόλιο για τις αξίες | Ανήκει στα Μαστιχοχώρια. Από τους σημαντικότερους οικισμούς της Χίου (ο δεύτερος μετά τα Μεστά) και όλης της Ελλάδας όπου μπορεί να μελετηθεί η μεσαιωνική πολεοδομία και αρχιτεκτονική. Διασώζει δείγματα αρχιτεκτονικής τεχνοτροπίας με "ξυστά". Είναι το κεφαλοχώρι της περιοχής. Ενδιαφέρουσα από λαογραφικής απόψεως είναι και η ντοπιολαλιά, πρωτότυπη και παράξενη με ιδιαιτερότητα στην έκφραση και στην εκφορά των λέξεων. Έχει 50 εκκλησίες με σημαντικότερο το βυζαντινό ναό των Αγ. Αποστόλων (12ος αι.). Στη γύρω περιοχή έχουμε κυρίως ελιές και μαστιχόδενδρα, αλλά και ευκάλυπτους, αμπέλια, περιβόλια, συκιές και χαμηλή, αραιή, θαμνώδη βλάστηση. |
Κίνδυνοι
Απειλές/διαταραχές |
|
||||
---|---|---|---|---|---|
Σχόλιο για τις απειλές-διαταραχές | Έχουν αλλοιωθεί σε μεγάλο βαθμό τα μεσιαωνικά κτίσματα. Διατηρείται η μεσαιωνική πολεοδομία, ενώ ο βαθμός διατήρησης της αρχιτεκτονικής ποικίλει. Οικογένειες ζοιυν ακόμα στα περισσότερα μεσαιωνικά κτήρια σε όχι καλές συνθήκες διαβίωσης. |
||||
Τρωτότητα | Ιδιαίτερα ευαίσθητο δομημένο τοπίο. Έχουμε αποτυχημένες επεμβάσεις σε παλαιά και νέα κτήρια (πιθανώς λόγω χαμηλού οικονομικού επιπέδου των κατοίκων). |
||||
Προτεραιότητα προστασίας | Πρωτεύουσα |
Πανίδα και Χλωρίδα
Χαρακτηριστικά Ενδιαιτήματα |
|
||
---|---|---|---|
Αξιόλογα Φυτά |
|
||
Αξιόλογα Θηλαστικά |
|
||
Αξιόλογα Πτηνά |
|
||
Αξιόλογα Αμφίβια / Ερπετά |
|
||
Αξιόλογα Ψάρια |
|
||
Αξιόλογα Ασπόνδυλα |
|
||
Σχόλια για τα είδη |