Η Μονεμβασία είναι ουσιαστικά ένα νησί υψηλό, επίμηκες και απότομο με κρημνούς κατακόρυφους και άβατους περιμετρικά και συνδέεται με τη στεριά μόνο μέσω μιας στενής λωρίδας γης, της γέφυρας (η μόνη έμβασις). Η Πάνω Πόλη στην κορυφή του βράχου είναι πλήρως ερειπωμένη. Η Κάτω Πόλη στους πρόποδες, διατηρείται σε αρκετά καλή κατάσταση και κατοικείται. Η Πάνω Πόλη που Βρίσκεται μέσα στο κάστρο, έχει μέγιστο μήκος περίπου 600 μ. και μέγιστο πλάτος περίπου 300 μ. Η σημαντική κλίση δίνει μία γενική υψομετρική διαφορά 100 μ. στο πλάτωμα. Δύο κύριοι άξονες περίπου παράλληλοι, διέτρεχαν την πόλη στο μήκος της. Η Κάτω Πόλη περιβάλλεται από τείχος.

Η νησίδα-βράχος είναι η Άκρα-Μινώα των αρχαίων. Ο αρχικός οικισμός, ψηλά στο πλάτωμα του βράχου ιδρύθηκε στα τέλη του 6ου μ.Χ. αι. από τους Λακεδαιμονίους που εγκατέλειψαν τη Σπάρτη και ακολούθησε, όχι πολύ αργότερα, η δημιουργία του δεύτερου οικισμού, χαμηλότερα, οπότε το σύνολο αναπτύχθηκε σταδιακά σε μία πόλη, με σημαντικό λιμάνι και μεγάλη στρατηγική σημασία. Άκμασε εξαιρετικά κατά τον 14ο αιώνα. Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο όλος ο μόνιμος πληθυσμός άφησε το βράχο και εγκαταστάθηκε στην απέναντι στερεά, στη Νέα Μονεμβασία, οικισμό που δημιουργήθηκε από πρόσφυγες μετά τη Μικρασιατική καταστροφή.

Ο κεντρικός δρόμος της αγοράς.

Δείγμα μεσαιωνικής, βυζαντινής και Βενετσιάνικης, καστροπολιτείας, όπου σχεδόν έχει σταματήσει ο χρόνος, ενώ παράλληλα κατοικείται. Έχει περίπου 40 βυζαντινές εκκλησίες, πολλές ερειπωμένες.

Η φθορά του χρόνου για την εγκαταλειμένη Πάνω Πόλη. Η εγκατάλειψη και αλλοίωση των κτισμάτων για την Κάτω Πόλη. Σήμερα λαμβάνονται ιδιαίτερα αυστηρά μέτρα για την συντήρηση της.